Succesvolle kalveropfok met gestandaardiseerde arbeidsinstructies (SOP)
30. Oktober 2025 — Kalveren voederen, Kalverhouderij, Kalvermanagement, Bericht uit de praktijk
Standard Operating Procedure (SOP): waarom ze helpen en hoe men ze op een bedrijf implementeert. Een verslag van Kjara Braun, Holm & Laue.
De gezondheid van de kalveren van begin af aan veilig stellen, werkprocessen optimaliseren en tegelijkertijd tijd en middelen besparen – allemaal door een eenvoudige, maar effectieve methode. In de veeteelt zijn het vaak de kleine details die het verschil maken tussen gemiddelde en uitstekende opfok. Maar hoe zorg je ervoor, dat alle medewerkers altijd volgens de beste normen werken? Het antwoord ligt besloten in duidelijk geformuleerde arbeidsinstructies – de zogenaamde SOP's. Zij zijn de onzichtbare ruggengraat van een succesvolle kalveropfok en kunnen het beslissende verschil in de efficiëntie van een bedrijf betekenen.
Wat zijn SOP's en waarom zijn ze belangrijk?
SOP's zijn gestandaardiseerde procedures, die ervoor zorgen, dat alle activiteiten volgens vastgelegde processen worden uitgevoerd. Ze zijn een tool om consistentie en kwaliteit van de werkprocessen te waarborgen en fouten te minimaliseren. Een werkproces wordt in kleine bouwstenen gedetailleerd en voor elke gebruiker begrijpelijk weergegeven. Met name bij wisselende verantwoordelijkheden van medewerkers of bij het onboarden van nieuwe medewerk(st)ers zijn SOP's heel nuttig, om werkprocessen zelfstandig te kunnen uitvoeren.
In de kalveropfok kunnen SOP's een verscheidenheid aan processen omvatten: van het voeren en de gezondheidscontroles via de hygiëne tot aan het onderhoud van de techniek. Door het consequente gebruik van deze SOP's kan worden gewaarborgd, dat de kalveren dagelijks optimaal worden verzorgd.
Praktijkvoorbeeld: bedrijf Rohwer – Succesvolle implementatie van SOP's in de kalveropfok
Het melkveebedrijf Rohwer in Aukrug heeft de invoering van SOP's in de kalveropfok succesvol gerealiseerd. Met 230 melkkoeien gaat het bedrijf voor ondersteuning door minijobbers, die eigenlijk actief zijn in andere beroepsgebieden en geen landbouwkundige achtergrond hebben. Hierin gaat de uitdaging schuil, dat de dagelijkse taken niet altijd met dezelfde kwaliteit en op dezelfde manier worden uitgevoerd. Om hierbij ondersteuning te bieden en werkprocessen efficiënter vorm te geven, voerde het bedrijf SOP’s in. Met name op het gebied van de kalverhuisvesting en het kalveren voeren werden voor alle belangrijke werkstappen gedetailleerde instructies gemaakt:
Eerste verzorging na de geboorte met colostrum
Bij de geboorte verloopt de eerste verzorging van het kalf met colostrum volgens een duidelijk proces. Bij elke afkalving buiten de melktijden wordt standaard colostrum ontdooid en met een speenfles gevoerd. De gemeten Brix-waarden van het colostrum zijn gedocumenteerd en op basis van kwaliteitsniveaus in de vriezer gesorteerd.
Er is precies vastgelegd, welk kalf (manlijk, vrouwelijk, zware bevalling) de respectieve colostrumkwaliteit moet krijgen. In deze SOP wordt bovendien precies gedefinieerd, hoe het ontdooien of voeren moet worden uitgevoerd. Een belangrijke instructie voor deze SOP bleek te zijn om informatie te geven over hoelang colostrum nodig heeft om te ontdooien. Dit heeft ervoor gezorgd, dat het voeren niet te laat plaatsvond of niet werd vergeten.
Met name op dit gebied moet erop worden gelet, dat SOP's aan een duidelijk doel worden toegewezen. Omdat een afkalving veel belangrijke werkstappen omvat – zoals ook de eerste verzorging van de koe – moeten altijd zoveel mogelijk deelgebieden worden gedefinieerd, waarvoor telkens kleine, concrete SOP's worden geformuleerd. Zo kan de medewerk(st)er kleine taken na elkaar uitvoeren en worden er geen stappen vergeten.
Geboorteweging
In het kader van het transport van de pasgeborene naar het kalvergedeelte wordt een geboorteweging uitgevoerd. Met behulp van de WeightControl wordt niet alleen het geboortegewicht gedocumenteerd, maar ook andere informatie over het kalf zoals het ras, de geboortedatum en het verloop van de afkalving evenals het tijdstip en de hoeveelheid van de verzorging met colostrum worden geregistreerd.
De SOP beschrijft hoe het kalf op de juiste manier op de weegschaal moet worden geleid, hoe het gewicht aan het bijbehorende oormerk wordt toegewezen en hoe details over het kalf worden opgeslagen. Omdat op basis van deze geboorteweging bij volgende wegingen individuele dagelijkse toenames worden berekend, is de juiste registratie van de eerste weging bijzonder belangrijk.
Kalverdranken roeren
Het bedrijf hecht de meeste waarde aan de SOP over het roeren van de kalverdrank, om altijd gelijkblijvende samenstellingen te kunnen garanderen. Omdat op het bedrijf een mengsel van gepasteuriseerde volle melk en kunstmelk wordt gevoerd, moet er bijzondere aandacht worden besteed aan het op de juiste manier roeren. Om de samenstelling van de drank altijd gelijk te houden, hebben de medewerk(st)ers de beschikking over een SOP, die het exacte proces van het mengen beschrijft. Voor het behalen van de best mogelijke resultaten, wordt voor het roeren de MelkTaxi van Holm & Laue met de functie “SmartMix” gebruikt.
De SOP voert de gebruikende persoon door de afzonderlijke stappen, zodat de componenten in de juiste volgorde worden gevuld en de MelkTaxi de hoeveelheden volle melk en water correct kan verzamelen. Omdat een gelijkblijvend gehalte droge stof bijzonder belangrijk is, berekent SmartMix de opwaardering van de volle melk (hier: 11% droge stof voor volle melk ingesteld) en de exacte samenstelling van de componenten op het gewenste droge stofgehalte van 14%.
Het aandeel volle melk wordt daarnaast aangezuurd en het vullen van de poeder wordt ook met dosering en de wijze van roeren exact beschreven. In deze SOP wordt elke kleinste stap met de bijbehorende toets-symbolen van de MelkTaxi weergegeven. Dat is met name bij het aanleren van nieuwe medewerk(st)ers en bij een spontane wisseling van taken buitengewoon ondersteunend. De medewerk(st)er heeft op die manier een zeer goede ondersteuning, wanneer zij of hij de dranken voor het eerst alleen moet roeren, en kan zo aanzienlijk zelfstandiger werken.
Dagelijkse taken in het kalvergedeelte
In het kalvergedeelte is een overzicht van de Iglo-systeemstal aangebracht, dat aangeeft, welke taken dagelijks moeten worden uitgevoerd. Zo heeft elke medewerk(st)er direct zicht op welke werkzaamheden moeten worden uitgevoerd, en kan zij of hij zich aan het einde van de dienst ervan vergewissen of er niets werd vergeten.
De grafische weergave toont bovendien direct, hoe de stal optimaal verlaten moet worden. Dat bespaart controlerondes en niemand hoeft zich meer te ergeren over niet uitgevoerde werkzaamheden. Als extra hulp is de Nesting Score zichtbaar, om vooral jonge kalveren voldoende bescherming te bieden tegen ongunstige weersomstandigheden.
Reiniging en desinfectie van individuele iglo's
Ook de reiniging en desinfectie van de iglo's vindt plaats volgens een vastgelegd proces, om het risico van infecties te minimaliseren. Hiertoe behoren instructies over de opbouw van de werkplek, over het gebruik van geschikte reinigingsmiddelen, over de inwerktijden en over de reiniging met een hogedrukreiniger. In deze SOP is bijzonder belangrijk gebleken dat er op belangrijke plaatsen moet worden gewezen, die bij de reiniging snel worden vergeten.
Het is bijvoorbeeld belangrijk om erop te letten dat de strooiklep bij het wassen openstaat, dat het hek van de uitloop omhoog wordt geklapt en dat de iglo ook van onderen wordt gereinigd. Daarnaast wordt de desinfectie met een exacte beschrijving van de dosering en de inwerktijden uitgelegd.
Voordelen van het gebruik van SOP's in de kalverhouderij
Door de gestandaardiseerde werkprocedures kan in het bedrijf een gelijkblijvende kwaliteit worden gewaarborgd. Er kunnen fouten – met name in kritische levensfasen, zoals op het tijdstip van de colostrumverstrekking – worden voorkomen. Duidelijke instructies voorkomen misverstanden tussen de medewerkers en garanderen een optimale opfok van de kalveren. Daarnaast worden arbeidsprocessen geoptimaliseerd en wordt er bespaard op tijd en middelen. Nieuwe medewerk(st)ers kunnen snel worden ingewerkt en door de duidelijke documentatie van de processen is ook altijd een zeer goed naslagwerk beschikbaar.
Conclusie
Door de implementatie van de SOP's kon het bedrijf de werkzaamheden in het kalvergedeelte duidelijk efficiënter vormgeven. Er is voor gezorgd dat de kalveren op elk moment optimaal worden verzorgd. Bovendien kon de zelfstandigheid en het zelfvertrouwen van de medewerk(st)ers duidelijk worden vergroot.
