Welke speen is de juiste? – Een onderzoek over de beïnvloeding van de drinksnelheid bij kalveren

Samenvatting van een onderzoek aan de FH Kiel, FB Osterrönfeld: ontdek welke speen gezondheid, welzijn en melkopname bevordert.

De eerste levensweken van een kalf zijn bepalend voor zijn latere ontwikkeling. In deze fase wordt bepaald, hoe gezond, productief en stressbestendig de latere melkkoe zal zijn. Daarbij speelt niet alleen de hoeveelheid en kwaliteit van de melk een rol, maar ook de manier van hoe het kalf de melk kan opnemen.

Want kalveren hebben een sterke, natuurlijke zuigbehoefte. Deze stilt niet alleen de honger, maar werkt rustgevend en vermindert stress. Wanneer deze behoefte niet voldoende kan worden bevredigd, laten kalveren sneller ongewenst gedrag zien, zoals bij elkaar zuigen.

Naast de hoeveelheid drank is ook de drinksnelheid beslissend voor hoe tevreden en harmonieus een kalf is. En precies hier gaat een recent onderzoek over: het laat zien welke invloed de kwaliteit van de speen heeft op het drinkgedrag van kalveren.

Het onderzoek: drie spenen vergeleken

Het onderzoek werd uitgevoerd op een melkveebedrijf in Sleeswijk-Holstein (250 koeien, 210 ha landbouwgrond).

De kalveren werden via een CalfExpert drinkautomaat voorzien van kunstmelk, zodat elke melkopname nauwkeurig geregistreerd kon worden. Het doel was om erachter te komen, hoe de verschillende speentypes van invloed waren op drinksnelheid, melkopname en gedrag.

Gebruikt werden:

PinkTeat-speen (3 mm gatdiameter) – standaard speen, debiet 500-700 ml/min
Speen met 2 mm gatdiameter – nauwere speen, debiet 300-500 ml/min
Milk Bar-speen – kortere speen met kruissleuf; volgens informatie van de fabrikant langzamere drinksnelheid en sterkere speekselvorming

De resultaten in een overzicht

1. Drinksnelheid

Met de 3 mm-speen dronken de kalveren gemiddeld 600 ml/min.
Met de 2 mm-speen bedroeg de snelheid 444 ml/min. Deze groep vertoonde de kleinste individuele verschillen qua drinksnelheid.
De Milk Bar-speen verlaagde de drinksnelheid ook duidelijk, echter alleen, wanneer hij regelmatig werd vervangen. Aan het einde van de gebruiksduur van de speen liepen de drinksnelheden omhoog.

2. Duur en bezoekfrequentie van de drankopname

Kalveren met de 2 mm-speen spendeerden dagelijks meer tijd aan het drinken (Ø 21,3 min) dan kalveren met de 3 mm-speen (Ø 16,3 min).
Tegelijkertijd hadden ze minder bezoeken zonder recht aan de automaat – een teken van een hogere verzadiging en minder frustraties.

3. Hoeveelheid drank en melkopname

Met de 3 mm-speen namen kalveren per bezoek iets meer melk op dan met de 2 mm-speen.
Gedurende de hele onderzoeksperiode lag de melkopname bij de kalveren met de 3 mm-speen dagelijks 757 ml hoger dan de melkopname van de kalveren met de 2 mm-speen.

4. Afgebroken bezoeken

Bij de kalveren met de 2 mm-speen werden afgebroken bezoeken geregistreerd. Bij de beide andere spenen trad dit fenomeen nagenoeg niet op.

5. Gedrag na de drankopname

Kalveren met de 3 mm-speen vertoonden na het drinken duidelijk meer activiteit.
Kalveren, die met de Milk Bar-speen werden gevoerd, waren daarentegen na de drankopname duidelijk minder actief dan de andere groepen.

6. Invloed van de gezondheid

Onafhankelijk van het speentype dronken zieke kalveren (bijvoorbeeld met luchtweginfecties) duidelijk langzamer (-100 ml/min), namen bijna 1 liter melk minder per dag op en brachten minder bezoeken aan de CalfExpert.

Wat betekent dat voor de praktijk?

Het onderzoek toont duidelijk: de speen maakt het verschil.

3 mm-speen: hoogste melkopname, maar ook grotere verschillen tussen de individuele kalveren en meer activiteit na de drank.
2 mm-speen: rustiger gedrag en gelijkmatigere drinksnelheden, maar een geringere melkopname. Vaker vervangen van spenen nodig. Goed geschikt voor kalvergroepen met een hoog risico op bij elkaar zuigen.
Milk Bar-speen: de kalveren zijn het meest rustig, breken bezoeken minder af en hebben een verlaagde drinksnelheid. Deze spenen moeten echter regelmatig vernieuwd worden. Vroeg wennen is nuttig, bijvoorbeeld al bij de individuele huisvesting.

Drie praktijktips voor boeren

1. De juiste speen kiezen:

Denk na over welke doelen voor uw kalvergroep het belangrijkst zijn – de maximale melkopname of de vermindering van ongewenst gedrag?

2. Speen regelmatig vervangen:

Met name bij de spenen van Milk Bar is het cruciaal om de informatie van de fabrikant in acht te nemen. Versleten spenen veranderen de drinksnelheid en verstoren de effecten. De CalfExpert informeert in dit verband tijdig, wanneer de speen moet worden vervangen.

3. Kalveren individueel in de gaten houden:

Niet alle kalveren zijn gelijk – karakter, leeftijd en gezondheidstoestand spelen een belangrijk rol. Let daarom op bijzonderheden bij het drinken en pas het speentype eventueel aan het drinkschema aan.

Conclusie: Het zit 'm in de speen!

Het onderzoek maakt duidelijk: spenen zijn meer dan alleen accessoires. Factoren zoals drinksnelheid, hoeveelheid drank per bezoek, frequentie van het automaatbezoek, afbreken en activiteit na de melkopname staan in direct verband met de kwaliteit van de speen.

Kalveren met de 3 mm-speen bereikten de hoogste drinksnelheid en namen per bezoek de grootste hoeveelheid melk op. Tegelijkertijd waren ze na het drinken levendiger, maar vertoonden ook een grotere spreiding in hun gedrag. De 2 mm-speen leidde tot gelijkmatigere snelheden en rustiger gedrag na het drinken en verminderde daarmee mogelijk het risico op bij elkaar zuigen. Het drinken werd echter vaker afgebroken – een nadeel vooral bij zwakkere of ziek kalveren, die sowieso al minder krachtig zijn.

De resultaten maken bovendien duidelijk, dat leeftijd en individuele verschillen een grote rol spelen: terwijl jongere kalveren meer tijd met drinken doorbrengen, wordt het gedrag in de speenfase gelijker. De Milk Bar-speen bewees zich als bijzonder rustgevend, met weinig afbreken van het drinken en een verminderde activiteit – dit echter alleen bij regelmatig vervangen.

In zijn geheel blijkt: de juiste speen is een belangrijk instrument voor het dierenwelzijn en de opfokprestaties. Bedrijven moeten de keuze bewust aanpassen aan hun management, de gezondheid van de kalveren en hun doelstellingen.

Voor de praktijk betekent dat:

Wie de drinksnelheid bewust stuurt, kan zowel de gezondheid alsook het welzijn van de kalveren verbeteren.
Een langzame speen kan helpen om de stress en het bij elkaar zuigen te verminderen.
Tegelijkertijd moet er altijd voor worden gezorgd, dat de kalveren genoeg melk opnemen, om optimaal te groeien.

Dank aan de auteurs

We danken de auteurs van het onderzoek voor de uitgebreide werkzaamheden en voor hun toestemming om de resultaten te mogen presenteren in dit blog:

Raul Jonathan Preuß en Prof. Dr. Katrin Mahlkow-Nerge
Fachhochschule Kiel, afdeling landbouweconomie
Grüner Kamp 11
D-24783 Osterrönfeld

E-mail: katrin.mahlkow-nerge@fh-kiel.de

en
M.Sc. Kjara Braun
Holm & Laue GmbH & Co. KG

Voordelen van de paren- en groepshuisvesting →